گفتار شماره‌ی ۲۳۷_”جامعه‌ی باز”، “جامعه‌ی بسته”؟؟!

۱۸ دیدگاه

1. گفتار شماره‌ی ۲۳۷ خط چهارم_جامعه‌ی باز، جامعه‌ی بسته_ را که خواندم، واقعا متاثر شدم، از اینکه چرا تاکنون، هیچ کس، بطوریکه نویسنده‌ی “خط سوم” را خشنود سازد، درباره‌ی این وام گیری و اقتباس عنوان “خط سوم” سخنی نگفته است، و یا اگر سخنی گفته شده، چرا به اطلاع نویسنده‌ی “خط سوم” نرسیده است؟!
   البته خوب می دانم که درد دل نویسنده‌، همانطور که خود نیز معترف اند، ابدا گلایه‌ی شخصی نبوده و نیست! و موضوع، تنها، طرح یک بیماری فرهنگی است_”بخل در تشویق و افراط در تملق”! و حتی سهل انگاری، بی‌توجهی و تنبلی، در تایید و تشویق دیگران! بویژه درباره‌ی پیشکسوتان، چهره‌های برجسته‌ی فرهنگی و روشنفکران!
   ولی می‌گویند که اسکندر وقتی می‌خواست رسولی به جای مهمی بفرستد، در انظار عموم، کسی را نامزد می کرد، اما به این نامزد منتخب می گفت، قبل از حرکت، نزد من بیا که حرف مهمی با تو دارم!
   بعد رسول و نامزد منتخب را زندانی می‌کرد، و خودش لباس او را می‌پوشید، و به آن ماموریت می‌رفت. این ماجرا، به تکرار اتفاق می افتاده است، و اسکندر می گفته است که: حرف اسکندر رو، باید اسکندر بزنه، و نه هیچکس دیگر!
   نویسنده‌ی خط چهارم، بقدری خوب مساله را طرح فرموده اند، که بعید می دانم کس دیگری می توانست، بدین نکته‌ی دردناک و پنهانی، اینچنین خوب و خواندنی بپردازد.

   پاسخ

   1. آقای سین.نون،میم عزیز
      از ابراز همدردی و لطف شما، بسیار سپاسگزاریم. و اما، مثالی که از اسکندر(۳۲۳-۳۵۶ق.م) آورده اید، نمونه‌ی بسیار کامل و اعلایی از تفاوت “جامعه‌ی بسته” بدست داده اید، که اگر یک دیکتاتور خودکامه بطور مطلق بر آن مسلط باشد، چگونه می‌تواند باشد؟! و اگر، یکسره بطور مطلق در اختیار یک جهان سومی بسته، قرار نگرفته باشد، به چه صورتی می‌تواند تا حدی، امانتی را در حقوقی رعایت نماید!؟؟
      اسکندر اگر خودکامه‌ی مطلق نمی‌بود، و دست کم بخاطر مصالح سیاسی، و احتمال اینکه شاید فرستاده‌‌ئی که به جای خودش می فرستد، آن رسول بیچاره را، با پرسش‌ها و مسائلی روبرو سازد که همانند اسکندر نتواند، حاضر جواب باشد، و بگونه‌ئی رضایت‌بخش بدان پاسخ ها و پیشامدها از خود، واکنش نشان دهد؛ از اینرو ترجیح می داد که خودش برود، تا حتی المقدور، پاسخ‌ها و واکنش‌های مناسب را، خود ابراز دارد؛ در اینصورت نگه داشتن رسول اصلی، در صورتی از نظر سیاسی قابل قبول و انسانی می‌بود، که دیگر بخاطر مطلق زدگی یک دیکتاتور، او را زندانی نمی‌کرد!!؟
      بلکه حتی دوستانه و با لطف، به او می‌گفت، تو در اینجا، در قصر ویژه‌یی از من میهمان می‌باش، با سرود خوانان و خنیاگران فراوان؛ تا کسی مطلع نشود که من محرمانه، بجای تو می‌روم!!؟ در اینصورت با مشکل خاصی هم روبرو نمی‌شوی، که در پاسخ و واکنش مناسب، نسبت بدان عاجز بمانی!؟؟
      در چنین شرایطی، مسلما، آن اسکندر دروغین هم، با تمام وجودش، خشنود و شادمان، مدتی را در قصری شاهانه، بشیوه‌ئی ملوکانه، روزگار در می‌گذرانید!!؟
      اما، خوشبختانه جهان ما، و امکانات و الزامات فراوان “رسانه‌ئی” آن، این اجازه را داده است که جامعه‌ی بسته، دیگر چندان همانند جامعه‌ی بسته‌ی عصر اسکندرها درز ناپذیر نباشد، بلکه اطلاعات بهر صورت، از جایی سد شکنانه، درز می‌کند، و جهان بیرون را از بی اطلاعی محض، نجات می‌بخشد. خودمانیم، یخ‌ها اندکی آب شده اند!!؟ اینطور نیست؟؟!
      بدین ترتیب، بنا به ضرورت “رسانه‌گانی” زمان، کسانی که از عنوان “خط سوم” وام گرفته اند، ناچار امانت را هم، رعایت کرده اند؛ اما، فقط، بزرگواری تشویقی، یا شبه توماس مانی نفرموده اند!!؟
      یادآوری:
      از کاربرد و تفاوتهای واژگان رسانه، رسانه‌ئی، رسانگی، و رسانه‌گانی، منظوری داشته ایم.
      منظور از رسانه، وسیله یا ابزار رساندن چیزی، از جایی به یا جاهای دیگر است. رسانه‌ئی حاکی از قابلیت رسانه ئی شدن چیزی است. رسانگی، به رسانه رسیدن چیزی رسانه‌ئی است که عملا دیگر رسانگی شده است. اما از کاربرد اصطلاح رسانگانی منظور وسیله و امکان رساندن پیام های خبری معصومانه یا تبلیغاتی ایدئولوژیک یعنی مرام ها و مسلک ها و یا تبلیغات سوداگرانه ی بازرگانی است.

      درود و رحمت بر شما، دوست محترم خط چهارم

      پاسخ

   2. اتفاقا، به خوبی در خاطرم هست، سال ۱۳۸۰_ حدود بیست و یکسال پیش_ وقتی که آلبوم “سفر به دیگر سو” یادواره‌ی شمس تبریزی، مشهور به آلبوم “خط سوم”، شهرام ناظری را گرفتم، چون کتاب “خط سوم” و نویسنده اش را بخوبی می شناختم، با شادمانی توام با دلشوره، بروشور آلبوم را نگاه کردم، ببینم آیا نامی هم از کتاب و نویسنده‌ی مورد علاقه و آشنای من، در توضیح اثر آمده است یا نه؟؟!
      دیدم که در توضیح اثر، این عبارت نقل شده است که:
      “… عنوان “خط سوم”، برگرفته از مقالات شمس، و کتاب “خط سوم”، نوشته‌ی ناصرالدین صاحب الزمانی است، و “سفر به دیگر سو” نوشته ی کارلوس کاستاندا، ترجمه ی دل آرا قهرمان.”
      با خودم گفتم، باز هم جای شکر دارد، که در این آشفته‌بازار، دست‌کم، نوشته‌اند که عنوان را از کجا برگرفته‌اند.
      با تقدیم ارادت_ فربد

      پاسخ

      1. جناب آقای فربد عزیز، خواننده‌ی گرامی خط چهارم!
         ابراز همدردی شما، نسبت به نویسنده ی خط چهارم، جای سپاس بسیار دارد. ولی خوشبختانه، ما را چندان هم بی سهم نگذارده اند، و این موضوع، که آن را حاکی از آب شدن یخ های جامعه‌ی بسته می پنداریم، به تفصیلی البته کوتاه، ولی ملموس گر مقصود، در پاسخ به خواننده ی گرامی اقا یا بانوی سین.نون. میم، داده شده است، که امید است شما نیز پاسخ خود را تا حدی در آن، واکنش کوتاه فرا هم یابید.
         با تقدیم ارادت و سپاس_ خط چهارم شما

         پاسخ

2. همه مسئول همیم. این یکی از زیباترین جملاتی است که شنیده‌ام. و اینکه در این گفتار یاد گرفتیم که این امر در یک جامعه باز امکان دارد. چقدر زیبا بود انجا که نادر به سیمین میگه” من که میدونم اون پدرمه و چقدر برای من زحمت کشیده”.یا از زبان شکیلا که” مرا بخوان، مرا بخوان که من خط سوم توام” خلاصه هر چه در زیبایی این گفتار سخن گفته شود کم است و نمیتوان بیانش کرد، فقط باید خواند و خواند و باز هم خواند، بلکه آدم شد.

   پاسخ

   1. بانوی گرامی خانم فهیمه مولوی نیا
      آنچه که باید گفته شود، در خلاصه‌ی برداشت شما، از گفتار شماره‌ی ۲۳۷ “جامعه‌ی باز، جامعه‌ی بسته”، شما بخوبی و کوتاهی _ ولی نه کوتاهی مخل، بلکه کوتاهی رسا ( خیر الکلام، قل و دل)_برداشت فرموده و گفته اید. در نتیجه همان جمله ی “ما همه مسئول همیم” و توصیه ی بانو شکیلا را تکرار فرمایید که: مرا بخوان، مرا بخوان، که “خط سوم” توام! همین و بس!
      با سپاس مجدد و تقدیم احترام_ خط چهارم شما

      پاسخ

3. علیرضا استهباناتی
   استاد گرامی دکتر صاحب الزمانی عزیز!
   بمحض آن که متوجه انتشار گفتار جدیدتان شدم، آن را با علاقه و اشتیاق تمام خواندم. نخست آنکه بسیار شادمندم که علیرغم همه‌ی مشکلات و دشواریهایی که کم و بیش می دانم، در این روزگار گرفتار آن هستید، همچنان خلاق و پویا در کار آفرینش مفاهیم تازه از مصادیقی هستید که همه‌ی ما هر روزه با آنها روبرو هستیم، و از فرط تکرار برایمان عادی شده اند، و هیچ نمی پنداریم که اینها همه دردها و بیماریهای اجتماعی ما هستند، که باید به فکر درمانشان باشیم.
   دیگر آنکه، سپاسگزارم از این همه نوآوری و نگاه تازه‌ئی که به فیلم “جدایی نادر از سیمین” داشتید. همانگونه که خود اشاره کرده اید، مسئولیت ناپذیری، و مسئول نبودن در برابر یکدیگر، بی تفاوت بودن به سرنوشت دیگری، همه از جمله ویژگی های مخرب و آسیب زا، و از شناسه‌‌های عارضی مردمان در جامعه‌‌های بسته ی استبدادی اند که متاسفانه بدلیل تاریخ کهن استبدادیمان دچار آن گشته ایم.
   خلاصه آنکه بازنگری نامه‌ی سپاسمندانه‌ی توماس مان به اشتفان تسوایگ، نگاه تازه به فیلم جدایی نادر از سیمین، و نقد سهل انگاریها و بخل ورزیدن در تشویق و تایید متفکران و روشنفکران، بویژه در جهان سوم، در ارتباط با جامعه‌ی باز و بسته‌ی کارل پوپر، کاری بود کارستان، که بی تردید فقط از عهده‌ی قلم گرانسنگ شما بر می آمد و خیلی خوب آن را ادا کرده اید.
   تندرست و شادکام باشید

   پاسخ

   1. آقای علیرضا استهباناتی عزیز
      بسیار خط چهارمی سخن گفته اید. و بویژه توجه شما به مورد فیلم سینمایی جدایی نادر از سیمین مطبوع طبع کم و بیش، هر خط چهارمی است. زیرا، محتوای فیلم جدایی نادر از سیمین بسیار نزدیک به بحث فقدان دو سوگرایانه ی جامعه ی بسته در جهان سوم است. موفق و منصور باشید.
      با تقدیم سپاس و ارادت_ خط چهارم شما

      پاسخ

4. با عرض سلام خدمت آقای دکتر، استاد عزیز همه ما
   مطلب این گفتار شما تحلیل بسیار هوشمندانه از یک جامعه یکسویه بود که به روشمندی خاصی مطرح شد.
   اینجانب تاسف خود را ابراز میدارم از اینکه شخصیت های مطرح شده در برابر کتاب ارزشمند شما اینگونه خنثی عمل کرده اند.
   در جامعه باز، مردمان عذری میابند تا به هم متصل شوند ، در جامعه بسته ، عذری میابند تا در خود باشند.
   مثال س‍‍‍‍‍‍پاس توماس مان از استفان تسوایگ تنها یک مثال است. انگیزه اشتیاق توماس مان در ارتباط با آدمیان است.
   حال چرا این اشتیاق در بین ایرانیان نیست؟ این جای پژوهش دارد.
   بنده فکر میکنم ارتباط اقوی بین ارتباط آدمیان با هم و نسبت باز بودن جامعه وجود دارد.
   بدین معنا که ارتباط بیشتر انسانها جامعه ای باز را خواهد داد و بالعکس.
   کمی عمیق تر و چه بسا بعنوان یک فرضیه : جوامع را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: ۱- جوامع بسته که مردمان تنها به روابط اقتصادی بهم متصل اند. ۲- جوامع باز که مردمان تنها به زور اقتصاد و معیشت به هم متصل نیستند. و چه بسا باید اینجا از مولوی یاد کرد: جان گرگان و سگان از هم جداست متصل جان شیران خداست
   امید که آدمیان به خود آیند و قدر شیرمردان جامعه خود را بیش و بیش و بیش تر بدانند.

   پاسخ

   1. آقای حسین عزیز! نظر شما کم و بیش، با نظرهای دیگری که سربسته تر دریافت داشته ایم، همسان است. فقط فرقش آنست که شما بیشتر موضوع را به شیوه ی خط چهارمی، با توضیح ،گسترده تر نموده اید. ترجیح ما آنست که نکته ای بر آنچه شما گفته اید، نیفزاییم. و بعنوان یکی از نظرهای مطبوع و محبوب خط چهارمی آن را عینا، منتشر سازیم. با احترام، و تقدیم ارادت خط چهارم شما
      ان شاء همیشه سلامت باشید، و از مزایای جامعه ی باز، بیشتر و بهتر همگی بهره مند گردیم. والسلام

      پاسخ

5. درود ودرود. خدمت استاد محترم. جناب دکتر ممنون از اینکه با نوشته هایتان. فرصت بهره بردن از افاضات شمارا پیدا می‌کنیم. متاسفانه به نکته ای اشاره فرمودید. که شاید تا سالهای آتی هم در کشور ما تصحیح وتر میم نشود انشالله که فقط زمان رسیدن به آن مرحله کوتاهتر شود ک

   پاسخ

   1. سرکار بانوی گرامی مژگان دبیری
      با سپاس از اظهار نظرتان که، گفتن را، بر سکوت و بخل ورزیدن ترجیح داده اید. لکن شیوه ی مبارک اظهارنظر شما، بیشتر اشاره ای خط سومی درباره ی موضوعی خط چهارمی است. آن هم در زمانی که ما، خوشبختانه کم و بیش دیگر از خط سوم عبور کرده ایم، و پا در راه پر برکت و متنوع خط چهارم فرو در نهاده ایم.
      زیرا خط چهارم، کم و بیش تجسم مبارک تمام نمای ایده آل بزرگ تمدن بزرگ است!!؟ تمدن بزرگی که سوکمندانه مبتکر آن، آن را بسیار گمراه کننده، مطرح ساخته بوده است؛ که گوییا تمدن بزرگ تنها همان پیشرفت بیشتر در صنعت از ژاپن، و یا در آزادی از سوئد بوده است. در حالیکه، تمدن بزرگ آنچنان درخشان و عظیم است که هنوز دهها ژاپن، و صدها سوئد، به دورنمای کوچکی از حقیقت آن هم، نتوانسته اند، فرا در رسند!!؟ تمدن بزرگ، آینده ی متبارک نه چندان نزدیک بشریتِ هنوز بسیار مایوس، و سخت آرزومند آن است!!؟
      این که گفته شد، شما به شیوه ی خط سومی، به توضیح خط چهارم پرداخته اید معنی اش این است که، تا کسی گفتار شماره‌ی ۲۳۷، درباره ی جامعه ی باز و جامعه ی بسته را خود به خوبی فرو در نخوانده باشد، به هیچ وجه نمی تواند حدس بزند که شما، درباره ی چه چیز به خود زحمت اظهار نظر به ایما و اشاره فرموده اید. یعنی به گفته ی شمس تبریزی :
      من گنگ خوابدیده و، خلقی تمام کر!!؟
      من عاجزم ز گفتن و، خلق از شنیدنش
      در هر حال، گشاده رویی شما در اشاره ای خط سومی، به موضوعی خط چهارمی، در خور ستایش است که، سکوت خط سومی را شکسته اید، و با سکوت خود، بخل ورزانه گوئیا، از قصر خاموشی فرا در نگذشته اید. زنده و سلامت باشید.
      با تقدیم سپاس و ارادت، خط چهارم شما

      پاسخ