_سحبان وائل!؟:

حسرت من دلخواه الگویی سعدی، در معماری سخن!؟

در بخش دیدگاههای مربوط به گفتار شماره‌ی مکرر۱۸۳B_ گنجینه‌ی واژگان فعال، و واژگان انفعالی ذهن انسانی_خواننده‌ی گرامی بانو“مه‌نیا”، دیدگاهی را با ما به اشتراک گذاشته بودند، که پاسخ بدان، خود گفتار مستقلی را می‌طلبید. گفتاری که در پیش رو دارید، در درجه ی اول، پاسخ به این خواننده‌ گرامی است!؟

بانو مه‌نیا، برای خط چهارم نگاشته اند که:

“نکته‌ی بسیار جالبی را، درباره‌ی واژگان فعال، و انفعالی ذهن انسان، مطرح کرده اید.

وقتی محصل بودم، همیشه، از اینکه بخاطر امتحان ادبیات فارسی، باید حجم زیادی از لغات و واژه هایی را، به ذهن بسپارم که در گفتگوهای روزمره، نیازی بدان ها ندارم، رنج می بردم. و از جمله بهمین دلیل، درس ادبیات فارسی را، دوست نداشتم.

زمان که گذشت، و در چرخه‌ی کار و امور اجتماعی افتادم، متوجه اهمیت آگاهی، و دانستن این واژه ها شدم، که وقتی در میان جمع همکاران، و مدیران، لب به سخن می گشاییم، چقدر خوب است، که از کلمات و واژه های متنوع و گوناگونی استفاده کنیم. حتی در یک احوالپرسی ساده، چقدر شیرین تر است، که هر بار با کلمات دیگری، آن را بجا آوریم.
اکنون، با فرزندم که در سالهای ابتدایی به سر می برد، همین مساله را دارم.

در میان دوستان و همکلاسی‌های دخترم، دختری را می‌شناسم، که هر بار به خانه امان می آید، مرا با شگفتی از اینکه چقدر خوب سخن می گوید، روبرو می نماید.
وقتی از شیوه زندگی و کارهای روزمره‌ی این کودک، از مادرش پرس و جو کردم، گفت که بنظرم کتاب خواندن، و دوستی با کتاب تا انداز‌ه‌ی زیادی، در رشد کلامی و سخن گفتن دخترش، موثر بوده است!؟
با خواندن این مقاله دیگر تردیدی برایم باقی نمانده است، که نه فقط برای کودکان، که برای خود ما نیز، مطالعه، فاکتور بسیار موثری، در رشد فرهنگ و گستره‌ی واژگان ما خواهد شد.
از شما، بخاطر نکته‌های دقیق، و ظریفی، که به ما می آموزید، سپاسگزارم.”

اینک، پاسخ خط چهارم، به خواننده‌ی گرامی، مه‌نیا:

بانوی گرامی مه‌نیا! درود و سپاس بر شما، که این مورد چشمگیر و زیبا را، در مورد خود، فرزند و دوست دخترتان، و تفاوت‌ها را، در زمان‌ها، سنین مختلف زندگی، در برخوردها و روابط انسانی‌تان اینگونه، شفاف و با صفا با ما_یعنی در حقیقت با همه‌ی خوانندگان گرامی خط چهارم_در میان گذارده‌اید.

اجازه دهید، از همان ادبیات فارسی، از متن گلستان سعدی، و یکی از مهمترین آرمان‌های سعدی، سخن آغاز کنیم. زیرا، خواندن و درک واژگان گاه دشوار و عربی سعدی، خود، از دردسرهای همیشگی نوآموزان مکتب‌ها، و بعدها، دبیرستان‌ها، بشمار می‌رفته‌است!؟

سعدی، “خداوند سخن”، در حقیقت یکی از نیت‌های نیکویش، درنگارش کتاب گلستان، همین بوده‌است، که بر گستره‌ی واژگان غیراکتیو، پاسیو، یا غیرفعال، و انفعالی ذهن خوانندگان خویش، بی‌هیچ ریا و تزویر، بیفزاید. و آنان را، در درک واژگان فراوان، و متداول در زبان فارسی، و درک بهتر آثار شاعران، و نویسندگان فارسی زبان، سرمایه، توشه، و غنیمت افزاید!؟

ببینید، سعدی برای نوشتن گلستان، چه مقدمه چینی ظریفی می‌نماید!؟ به دوست همراه خود، که دامنی از گل را، از گلستانی، فرا چیده بود، و در فصل بهاران، ظاهرا، در اردیبهشت ماه_ بگفته‌ی سعدی در اردیبهشت ماه جلالی، که منظور تقویم شمسی تصحیح شده در انجمنی است، که یکی از جوان‌ترین دانشمندان آن، عمر خیام نیشابوری بوده‌است، در دوره‌ی ملکشاه سلجوقی، یعنی جلال‌الدین ملکشاه، و بهمین مناسبت، آنرا #تقویم_جلالی نامیده‌اند_بدو، یعنی سعدی، به دوست خود، می‌گوید که:

“به چه کار آیدت ز گل، طبقی؟؟!

از گلستان من، ببر ورقی!

گل؟!: همین پنج روز و شش باشد!!

وین گلستان؟! همیشه، خوش باشد!

حالی، که من این حکایت بگفتم، دامن گل بریخت، و در دامنم آویخت که: الکریمُ، اذا وَعدَ، وفا! ( انسان صاحب کرامت، هنگامی که وعده داد، بدان وفادار می‌ماند!!؟)

فصلی در همان روز، اتفاق بیاض (پاکنویس) افتاد، در حسن معاشرت(کیفیت برتر همزیستی با دیگران)، و آداب محاورت(شیوه‌های خوش گفتگو کردن با همزبانان)، در لباسی که متکلمان را( در  پوششی که گویندگان مجلسی، و منبریان را)، بکار آید، و مترسلان را، بلاغت بیفزاید(منشیان، و نامه نویسان حرفه‌ای دیوانی را، به فن بلاغت، و  شیوایی و زیبایی سخنانشان بیفزاید)”

(گلستان، تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی، دیباچه‌ی کتاب، ص۵۴)

سعدی، که خود “خداوند معماری سخن” است، ببینیم که هنوز چه با غبطه، حسرت، و دریغ، به یکی از کهن الگوهای فن سخنوری و بلاغت، در زبان عربی، یعنی سحبان وائل_ بر وزن همسان کامل، و لقب او، “وائل” بمعنی خواستار جدی برتر در طلب رویاها، و آرمان‌ها در افق کهکشانی آرزوهاست_می‌نگرد، و از او، به یکتایی و بی نظیری، در فرا نشستن، بر تارک قاف سخن والا، یاد می‌کند.

سحبان وائل (۸۰=۵۴ه.ق-?۲۶ پیش.ه/ ۶۷۴- ۵۹۴م ) با توجه به تاریخ وفاتش، درست در سده‌ی اول هجری، که یکی از مهمترین مسائل زبانشناختی، “سحر حلال“، یعنی فصاحت معجزه آسای انگیخته از شور ترکیب ترانه وار موسیقی کلام مجید مطرح بوده‌است، به چنین شهرت و استواری، در عرصه‌ی سخن فصیح، فعال، و مورد حسرت همه‌ی سخنوران، قرار گرفته بوده است!!؟

سعدی، در هر دو شاهکارش، #بوستان، سروده در سال ۶۵۵ه.ق/ ۱۲۵۷م، و دیگر بار در همین #گلستان مورد ذکر در سال ۶۵۶ه.ق/ ۱۲۵۸م، از سحبان، با خداوندی در سخن فصیح، یاد می‌کند.

این تکرار یادکرد از سحبان، می‌رساند، که سحبان برای سعدی، یک خاطره‌ی گذرا، و به اصطلاح سایه وار و، امپرسیونیستی، نبوده‌است. بلکه یک الگوی پایدار، در تکاپوی دائم سعدی، برای رسیدن دست کم، به نیمه‌ای از او بوده‌است.

۱)- سعدی در گلستان، درباره‌ی قدرت ابر قهرمانی سحبان وائل، در تسلسل واژگان بدون تکرار، می‌نویسد که:

“سحبان وائل را، در فصاحت، بی‌نظیر نهاده اند. بحکم آن که، سالی، بر سر جمع سخن گفتی، لفظی مکرر نکردی، و اگر همان اتفاق افتادی، به عبارتی دیگر بگفتی!؟؟…”

(گلستان، باب چهارم= در فواید خاموشی/ ح ۶)

دقت می‌فرمایید که، سعدی، چه می‌فرماید؟؟! نه یکروز، نه دو روز، نه یکهفته، نه یکماه، بلکه یکسال، شامل دوازده ماه، ۵۲ هفته‌ی آزگار، #سحبان_وائل، در برابر جمعیتی، سخن می‌گوید، و یک کلمه، تکرار نمی‌کند؟؟؟!!!

نعوذ بالله! نعوذ بالله! اگر این مرد، خود خالق یکتای زبان نباشد، پس بی شک، خود نماینده‌ی معجزه‌ی سخن آفرینی، در دهان انسانی است، که خالق کائنات، او را، بعنوان نمونه‌ی اعجاز در سخن، درتمامی طول تاریخ، فرا آفریده‌است!!؟؟ و آفریدن این اعجوبه‌ی خلقت را، به خود، تبریک می‌فرماید: “فتبارک الله!: احسن الخالقین!!!”

(قران، سوره مومنون= ۲۳/ آ ۱۴)

و باز همچنان به کلام مجید، توجه فرمایید :

“الرحمن، عَلَّمَ الْقُرْآنَ‌، خَلَقَ الْإِنْسانَ‌، عَلَّمَهُ الْبَیانَ”:

آفریننده‌ی رحمت واسعه، انسان را آفرید، بدو خوانش والای آیات مجید را، فرو آموخت، و سرانجام، افزون بر آن، قدرت سحر گفتار، و بیان را، بر نفس ناطقه‌اش، به ودیعه، تعلیم فرمود.

(قران، سوره‌ی الرحمن=۵۵/ آ ۱تا۴)

۲)- و در بوستان، هنگامی که سعدی می‌خواهد، از ناتوانی وعجز بشر، در فرا رسیدن به کنه ذات سرمدی، یاد کند می‌گوید، در حد اعلای بلاغت، می‌توان حتی به پای سحبان وائل رسید، ولی، به کنه ذات باری تعالی، حتی سحبان وائل نیز، عاجز از فرا رسیدن، بدان قله‌ی رفیع ناپیمودنی است. زیرا،“به کنه ذاتش نبرده کس پی!!؟؟”*** 

سعدی، این عدم امکان دسترسی به شناخت حقیقت ذات باری را، درگلستان هم، بدین صورت، یادآور شده‌است که:

“ای برتر از خیال و، قیاس و، گمان و، وهم

وز هر چه گفته اند و، شنیدیم و، خوانده ایم

مجلس تمام گشت و، به آخر رسید عمر

ما، همچنان، در اول وصف تو، مانده ایم

(گلستان، دیباچه، ص ۵۱) 

در بوستان نیز، یکسال پیش از نگارش گلستان، همچنان با همین شناخت برترخود، از ناشناختنی بودن ذات پروردگار، بدینصورت فرا یاد ما آورده‌است که:

چه شبها، نشستم در این سیر گُم

که وحشت گرفت آستینم که قُم( برخیز)

محیط است علم ملِک بر بسیط

قیاس تو، بر وی نگردد محیط

نه ادراک، در کنه ذاتش رسد

نه فکرت، به غور صفاتش رسد

توان در بلاغت، به سَحبان رسید

نه در کنه بیچون سُبحان رسید…

نه هر جای، مرکب توان تاختن

که جاها، سپر باید انداختن 

( بوستان، دیباچه، ص ۳۵)

نکته‌ی مهم اینست که، سعدی هنگامی که از یک انسان، می‌خواهد مثال آورد، که با همه‌ی توانایی‌هایش، نمی‌تواند به شناخت ذات پروردگار پی ببرد، از همه‌ی شخصیت‌هایی که می‌ شناخته بوده‌است، بعنوان شایسته‌ترین، باز هم سحبان وائل، را بر می‌گزیند، و او را، الگوی تمام عیار، از عجز معرفت از ذات سرمدی، قرار می‌دهد!!؟

نگاه حسرت #سعدی

با ادای سپاس، به زنده یاد #دکتر_غلامحسین_یوسفی(۶۳=۱۳۶۹-۱۳۰۶ه.ش/۱۹۹۰-۱۹۲۸م) که هم بوستان، و هم گلستان را، به کمالی بیش ازهمه‌ی شرح‌ها، تا پیش از خود آراسته است، شایسته است، یادآور شویم که، آن دانشمند فقید، در شرح بر بوستان نیز، از سحبان وائل، چنین یاد می کند:

” سحبان بن زُفَر وائلی، معروف به سحبان وائل، خطیب مشهور عرب، که در فصاحت، ضرب المثل بوده است، ودر سال ۵۴ه.ق در گذشته است.”

(بوستان، ص ۲۰۹)

بانوی گرانمایه “مه نیا”، سپاس مجدد بر شما، که فرصت و امکانی را در ما فراهم فرمودید، که یادی از سحبان وائل نماییم. چون سالها بود، که من آرزو داشتم، فرصتی دست دهد، که از این خطیب یکتای عرب، یادی در خور ذکر شخصیت او بشود. بویژه، در زمانی که هنوز، سوکمندانه، بسیاری، نه تنها عرب ستیز اند، بلکه حتی، زبان پر شکوه عربی را نیز، تحقیر می‌کنند.

یادمان باشد که، از اعرابی که درجاهلیت تولد یافته‌اند، ما دو نمونه‌ی عظمت، دو آرکه‌تایپ، دو کهن الگو درمروت و کرامت انسانی، در اختیار داریم: 

۱)-حاتم طایی(۶۵=۵۷۵-؟۵۱۰م)، در بخشش و ایثار

۲)-و سحبان وائل، در افاده‌ی کلام به سحر حلال

#حاتم_طایی

_حاتم طایی، کهن الگوی مروت و، ایثار و، مهمان نوازی

و سلطنت طلبان بدگوی اعراب، به یاد داشته باشند که، تنها کسی که_ به حق، یا به ناحق؟!_ به پهلوی دوم و خانواده‌اش، هنگام آوارگی و خروجشان از ایران پناه داد، یک عرب، یک حاتم طایی دوم، #انور_سادات بود، که با این فداکاری، از جمله جواز نثار جان خویش را هم، امضا نمود. شما در تصویر، بعنوان ادای سپاس، سجود واپسین همسر پهلوی دوم را، بر مزار انور سادات، ملاحظه می‌فرمایید.

سجده‌ی سپاس این بانوی سوکوار، بر مزار حاتم طایی نجات بخش خود، و خانواده‌اش، بنظر نمی‌رسد که هرگز، مصنوعی، تشریفاتی، و برای جلوه فروشی در رسانه‌ها باشد. بلکه بیشتر، و به احتمال قوی، حاکی از صداقت محض، و ادای سپاس ناب، به منجی بی‌دریغ خویشتن است!!؟

که می‌توانست پیش‌تر از این، باور کند، و یا در مخیله‌ی خود، به توهم، چنین تصویری را، پی جویی نماید؟؟!! بانویی که تنها در چند ماه پیش از سقوط پهلوی، در سر سلسله‌ی زنان شیک پوش جهان قرار داشت، اینک اینگونه به تواضع سر بر سجده می‌ساید؟؟!_ زنانی از تارُک اشرافیت، ثروت، جاه و زیبایی و شیک پوشی، در بالاترین تارک قله‌ی تاریخ جهان، مانند کلئوپاترها در مصر باستان، احتمالا، مسالیناها از روم باستان، ملکه کاترین کبیر از روسیه‌ی تزاری، مادام بواری از فرانسه، مظهر آرزوی زیبایی و تنوع دوستی گوستاو فلوبر، گرتا گاربو ملکه‌ی همیشه زیبا، و باوقار هنر هفتم، و سر انجام بِ.بِ ها همانند برژیت باردو، و کِ‌کِ ها همانند کلودیاکار دیناله‌ ها، گربه‌ی که بودند، که بتوانند در تنوع و جلوه‌ی زیبایی و پوشاک، با همسر سوم پهلوی دوم، رقابت ورزند؟؟!! 

“گربه‌ی که بوده‌اند؟؟!”، صورت ویرایش شده‌ی“سگ که بوده‌اند” مشهور در ضرب‌المثل‌ها ست، که بخاطر کاهش اهانت، بر زیبارویان تاریخ، ما به خود اجازه داده‌ایم، که در آن با تغییری بهینه، دخالت ورزیم. وانگهی، همانطور که سگ زرد، برادر شغال است، سگ و گربه هم، یک زوج ضرب‌المثل، برای رقابت و پرخاش، نسبت به یگدیگر‌اند. نشنیده‌اند که می‌گویند، دیشب در همسایگی ما، زن و شوهری، تا صبح نگذاشتند که ما بخوابیم. چون، مثل سگ و گربه به جان هم افتاده بودند، جیغ می‌کشیدند و، واغ واغ می‌کردند؟؟! اصولا، گربه‌ی لوس معو معو کن بابا، همیشه، ملوس تر از سگ هاری است، که حتی از جنون هاری، ممکن است، صاحب خود را هم، نشناسد و پاچه‌ی او را هم، بگیرد؟!!

عیبجویان و بدگویان بانویی که، بر مزار حاتم نجات بخش طایی خود، به سجده‌ی شکر و سپاس، سر فرو نهاده بود، از جمله می‌گفتند:

_فکر نمی‌کنیم، هیچ مانکنی، به اندازه‌ی بانو فرح دیبا، در عمرش، اینهمه لباس بر تن کرده باشد. و بهترین مدهای نامی‌ترین مدیست‌های فرانسوی را، به معرض حسرت دیدگان زنان متوسط جهان، فرو گذارده باشد؟!! البته، العهده علی الراوی!!؟

بنا بر فرض محال، اگر این بانوی خوش‌پوش، رشک بزرگترین زنان شیک پوش جهان، با همان خلوص، و یک دست لباس ساده‌ای که بر مزار حاتم طایی خود، رخ به سجود فرو برده بود، درآخرین دیدارش، از زلزله زدگان خراسان، کمتر از دو سه ماه به اوج انقلاب مانده نیز، با یک دست لباس ساده، و حتی لباسی تیره، بعنوان همدردی با عزاداران، در میان زلزله‌زدگان آشکار می‌گشت، احتمالا؟!، شاید؟!_ باز هم می‌گوییم به تکرار، احتمالا ؟!شاید؟!_از افتادن در دام شکار سر پنجه‌ی بیرحم شاهین قضا، مصونیت می‌یافت؟؟!!

لکن، چنانکه به تجربه ثابت شده‌است، شاهین قضا، نه درگزینش شکار خود، با کسی مشورت می‌کند، و نه در رفتار بیرحمانه‌ی خود با او، به توصیه‌ی ترحم کسی، گوش فرا می‌دهد، و نه بویژه، به کوچکترین آرزوی قربانی خویش، اعتنا می‌ورزد!!؟

حافظ، چه خوب، این صعود و افول یک شاه خوشبخت_ شاه شیخ ابواسحاق اینجو_را در اوج عیش و شادی، دیده بوده‌است، که همزمان، بدون وقفه در نشاط خویش، بسوی غروب سرنوشت بسیار تیره، و بیدرنگ خود، در حال شتابندگی بی‌امان، بوده‌است:

دیدی آن قهقه‌ی کبک خرامان، حافظ؟!

که ز سر پنجه‌ی شاهین قضا، غافل بود؟؟!

راستی، خاتم فیروزه‌ی بو اسحاقی 

خوش درخشید؟؟! ولی، دولت مستعجل بود

غزل شماره‌ی۲۰۳

به همین روال، شاید ملکه بخاطر سپاس صمیمانه‌ی در حال سجود، بر مزار حاتم طایی خود، هر کار می‌کرد، یک لباس در روز می‌پوشید، یا صد لباس عوض می‌کرد، هرگز، مورد ترحم شاهین قضا قرار نمی‌گرفت، کسی چه می‌داند.

( بیشتر در این باره، رک به: کانال‌های اینستاگرام و تلگرام فردا شدن امروز، گفتار شماره‌ی ۱۷۰)

_کهن الگوی فصاحت، در معماری سخن عربی 

افسوس که_ به سبب فقدان تکنولوژی اطلاعات، و ضبط دیجیتال سخن_ نمونه‌ای از سخنان سبحان وائل، در دست نیست. و ما، تنها ناگزیریم، به گفته‌ی دیگران، و از جمله سعدی، اکتفا ورزیم. و با حسرتی مضاعف از حسرت سعدی، با یادمان عظمت سخن سحبان وائل، خاطره بیاراییم_همانند جامه‌ها و تن‌ها، که با عطر دلاویز ناز بویه‌ها، آنها را آگین می‌کنند، و دلپسندترشان می‌سازند!!؟

_نقش تقویم‌ها در سرنوشت خودکامگان، و توده‌ها

 در مورد تدوین تقویم جلالی، که دربالا بدان اشاره رفت، پاره ای از مدعیان علم، در امروز، غالبا، تنظیم آنرا بطور مطلق و دربست، از #خیام می‌دانند.

خیام، به تاریخ قمری، متولد سال ۴۴۰ه.ق/ ۱۰۴۸م بوده‌است. بنابراین، در آغاز صدور فرمان تشکیل کمیسیونی، از طرف ملکشاه سلجوقی(زندگی۳۸=۴۸۵-۴۴۷ه.ق /۱۰۹۲-۱۰۵۵م)، برای تنظیم و تصحیح تقویم شمسی، خیام ۲۷ ساله بوده‌است.

عموما، اعضای این کمیسیون تصحیح تقویم را، متشکل از چندین دانشمند ریاضی، هیئت، نجوم، و تقویم، می‌دانند، که شمارشان شاید از ده نفر نیز، بیشتر بوده‌است. غالبا، خیام را، جوان‌ترین عضو این شورا، می‌شمرده‌اند.

استاد فقید، دکتر غلامحسین مصاحب، سردبیر فرهنگ دقیق و ارزنده‌ی مصاحب، که خود، از ریاضی دانان است، و درباره‌ی خیام نیز، بطور مستقل کارکرده است، حتی از احتمال عدم شرکت خیام، در این شورا، چنین یاد می‌کند که:

“بعضی از محققین، شرکت خیام را در این کار بعید دانسته اند…”( فرهنگ مصاحب، ج۵، تقویم جلالی، ص ۶۵۷)

بنابر این، انحصار دادن تنظیم تقویم جلالی، بطور اختصاصی به خیام، اگر خیانت نباشد، مسلما، کم لطفی به تاریخ علم، و فقیر شمردن با حقارت فرهنگ علمی، در تاریخ ایران، در زمان #ملکشاه_سلجوقی، و خیام است.

تشکیل یک شورای علمی، که نتیجه‌ی بحث‌ها، گفتگوها و پژوهش‌های دانشمندان عضو آن، به یک نتیجه‌ی بسیار بزرگ و استثنایی، درگاهشماری تاریخ جهان بشمار می‌رود، ذکرش، بویژه، باید سر لوحه‌ی تاریخ علم و فرهنگ جهانی ایران اسلامی قرار گیرد. زیرا، تا آنجا که می‌دانیم، این، تنها سمینار، یا شورای علمی در تاریخ ایران است_ چه قبل از اسلام، و چه بعد از اسلام!؟

این پدیده‌ی استثنایی، از اجماع نظر دانشمندان در یک شورا، بخوبی توان بالقوه‌ی فرهنگ ایران و ایرانی را، آشکارمی‌گرداند، که اگر آب مناسب باشد، استعداد‌های بزرگ و نوابغ ایران، شناگران قابلی هستند!!؟

لکن_ سوکمندانه_ چرا همانندان این شوراها، تکرار نگردیده‌است؟؟!! علت العلل، و ام الفسادش، همان، به خودکامگی نهاد سلطنت، و نکبت خودکامگان مغرور باز می‌گردد!!؟ 

به یاد داشته باشیم که #محمود_غزنوی در سال ۴۲۱ه.ق/ ۱۰۳۰م، چشم از جهان فرو بسته‌است، و هنگامی که فرمان آغاز این شورای علمی صادر شده‌است، یعنی سال ۴۶۷ه.ق/۱۰۷۵م، فاصله‌ای کوتاه، یعنی تنها ۴۶ سال بوده‌است. و باز به یاد آوریم، که همین محمود غزنوی، تنها کمتر از ده سال قبل از مرگش، به ابوریحان بیرونی، با خطاب گفت که:

” بو ریحانو( ابو ریحان!) پادشاهان طبع کودکان دارند. تو  اگر می‌خواهی از من، بهره‌مند شوی، همیشه، سخن به میل خاطر من برگو، نه با تکیه بر دانش و دریافت‌های علمی خودت!”

(چهارمقاله‌ی نظامی عروضی، ص۹۳/  خط چهارم، گفتار ۱۸۳B، تلگرام و اینستاگرام کانال فردا شدن امروز:گفتارهای۱۶۶،۱۵۶،۱۱۷و ۱۷۳)

چگونه است، که یکباره ۴۶ سال بعد، از دانشمندانی خواسته می‌شود که، بنشینند، و بنا به فتوا و درک علمی خود، نظر بدهند؟!

دلیلش، بسیار معلوم است. چون، پادشاه خودکامه‌ی وقت، ملکشاه سلجوقی، می‌خواسته است که، آنها نتیجه‌ی تحقیقات خود را، درباره‌ی ثبات فصل‌ها، بدون گردش آنها در بهار، تابستان، پاییز و زمستان، ثابت و استوار بدارند، تا او_ خودکامه‌ی سلجوقی_ در وصول مالیات‌ها، و پر کردن خزانه‌ی خویش، از حاصل عرق جبین، و کَدّ یمین زارعان بینوا، آکنده گردد!!؟

برای اطلاع بر جزئیات، و ارزش دقت در گاهشمار این تقویم که حتی بمراتب از تقویم متداول میلادی برتر است، از جمله رجوع فرمایید به آثار مفصل، ارزنده، و پرمحتوای نوشته‌های زیرین:

یک)- فرهنگ مصاحب، ج ۵، صفحات ۶۵۷ تا ۶۵۸.

دو)- دانشنامه جهان اسلام: مدخل حرف تاء، تقویم جلالی به تفصیل.

سه)- سید حسن تقی زاده: گاهشماری در ایران قدیم، چاپ اول  ۱۳۱۶، انتشارات مجلس، چاپ جدید، در مجموعه مقالات تقی زاده، زیر نظر شادروان دکتر ایرج افشار، سال ۱۳۸۸، انتشارات توس.

اثر تقی زاده، یکی از مهمترین آثاری است، که حتی دانشنامه‌ی جهان اسلام نیز، بیشتر، از این اثر نقل کرده است. 

_شان نزول، یا سبب صدور فرمان ملکشاه،

برای اصلاح تقویم شمسی، و رسمیت بخشیدن بدان،

در برابر تقویم قمری!؟

اجازه می‌خواهیم، که قلم را بدست فاضل فقید ارجمند ریاضیدان، که در این باب، در فرهنگ مصاحب خود آورده است بسپاریم، تا چرایی آنرا، برای همه‌ی ما، روشن فرماید:

“… بعد از استیلای عرب بر ایران، ترتیبی که در اواخر عهد ساسانی، کما بیش، منظما،…معمول بود، منسوخ شد. و تقویم هجری قمری رایج گردید که، بمناسبت عدم تطبیق با فصول(فصل‌های چهارگانه‌ی سال)، در امور کشت و زرع، و  و صول مالیات، اشکالات فراوانی ایجاد نمود.

در سال ۴۶۷ ه.ق/ ۱۰۷۴م ملکشاه سلجوقی، تصمیم به اصلاح تقویم گرفت ( یعنی تبدیل تقویم متغیر قمری، به تقویم ثابت شمسی، با فصل‌های همواره یکسان، و پایدار) و جمعی را، مامور سر و صورت دادن به امر تقویم کرد…

روز  اول سال جلالی_به پاس احترام به جلال الدین ملکشاه_ با نوروز، شروع می‌شود. و با این قرارداد، سال جلالی، به‌عکس سال مسیحی، که در هر  ده هزار سال، قریب سه روز ، با سال شمسی اختلاف پیدا می‌کند، همیشه، مطابقت با سال شمسی دارد. و  آنرا، می‌توان دقیق‌ترین تقویم جهان دانست.”( فرهنگ مصاحب، ج۵، تقویم جلالی، ص۵۶۷)

از آن پس دیگر تا سال ۱۳۵۰ه.ش/۱۹۷۱م، بسیار سوکمندانه، هرگز، مصلحت و خواست خودکامگان ایران، با مصلحت علمی دانشمندان ما، هماهنگی پیدا ننمود!؟؟ 

ملکشاه، فقط کوشید تقویم شمسی هجری اسلامی را، بخاطر سهولت تعیین وقت کشت و درو، و دریافت مالیات، بجای سال قمری، رسمی سازد. لکن هوس #پهلوی_دوم، بر این قرار گرفت، که به اصطلاح “سال آریایی” مجعول ناسیونالیست‌های منفی ضد عرب و اسلام را، مبنا قرار دهد، و “سال شمسی” را، منسوخ سازد!!؟

و این بوالهوسی، نه تنها، با مصلحت علمی چندان تطبیق نداشت، بلکه بدعتی بر ضد سنت اسلامی نیز بود، که از مهمترین علل نفرت، نسبت به شاه قرار گرفت. زیرا، طبق قانون اساسی_ که شخص پهلوی دوم اصرار داشت باور بدان را، در برابر نظام شاهنشاهی، ستون فقرات دوم حزب رستاخیز، قرار دهد_ ایران، پایتخت تشیع محسوب می‌گردید، و شاه ایران باید، حامی تشیع و سنت‌های آن باشد، و نه مخالف آن! اکنون پادشاه ایران، مهمترین مظهر آنرا، که “تاریخ شمسی هجری” بشمار می‌رفت، منسوخ می‌سازد، و به اصطلاح تاریخ مجعول آریایی را، جانشین تاریخ اسلامی می‌کند؟؟!

_مقایسه‌ی تغییر تقویم، از ملکشاه سلجوقی،

تا پهلوی دوم

تفاوت تغییر تقویم، بوسیله‌ی ملکشاه سلجوقی، و پهلوی دوم در آنست که: 

۱)-ملکشاه، بخاطر مدیریت بهتر زمان بندی، برای کشت و زرع، و وصول مالیات‌ها، یعنی تنها درآمد کشور_ چون آنزمان تولید نفتی در میان نبود_ در برابر “تقویم قمری”، “تقویم شمسی” را قرار می‌دهد. این اقدام ملکشاه، به هیچ روی، ایجاد مانعی برای برپا داشت و انجام مراسم مذهبی، برای گاهشمار تقویم قمری، در بر نمی‌داشت. زیرا، مبدا تاریخ شمسی نیز، همان هجرت رسول اکرم(ص) است، که به دو صورت بیان می‌شود: به صورت قمری، و شمسی. 

بدین ترتیب، تقویم شمسی به موازات تقویم قمری، که عید نوروز، آغاز آنست، همچنان تا زمان مشروطیت، و تا امروز، ادامه یافته‌است.

بدیگر سخن، علت ایجاد “تقویم شمسی”، یک مساله‌ی شخصی نبود، بلکه برای همه‌ی مردم، از جمله کشاورزان، راهگشا و راهنما بود، که وقت کشت و درو، و هنگام ادای مالیات‌ها را، پیشاپیش، بخوبی می‌دانستند، و پرداخت‌های خود را، به موقع، هر ساله، همسان سال قبل، ادا می‌کردند. 

۲)-لکن پهلوی دوم، بر خلاف ملکشاه سلجوقی، برنامه‌ی تغییر تاریخش، هیچ گونه دلیل موجه اقتصادی، کشاورزی، و اجتماعی و… نداشت؛ و جز یک نوع بقول فرنگی‌ها اسنوبیسم “Snobbism”، خودخواهی مغرورانه، و بسیار غیر ضروری، و تجملی، چیزی بیش نبود_ بدعتی ناسخ تقویم شمسی اسلامی؟!

پهلوی دوم، فقط می‌خواست تمدن توهمی خویش را، ظاهرا، از هرگونه رنگ اسلامی، بپیراید و با فانتزی، و تبلیغی جعلی، سلطنت خود را، دنباله‌ی سلطنت کوروش، معرفی نماید!؟

و این اقدام پهلوی دوم_ بدون مشورت با یک شورای علمی بیطرف_( یک #اتاق_فکر خلاق و، همکار)_ بر عکس ملکشاه سلجوقی_ از نظر مردم، و بویژه مسلمانان ایران، گناهی نابخشودنی بشمار می‌رفته است. بویژه، که در کمتر از دو سال بعد، زیان‌های واقعی آن، که بر هر نوع سود خیالی تجملی آن، می‌چربید، بر خودش_پهلوی دوم_ آشکار گردید، و ناچار آنرا نسخ کرد.

این کار، تصویری را که از او ساخته بود، “که اشتباه نمی‌کند”، در هم فرو شکست!

_فصل‌های ثابت، لکن آب و هوای متغیر!!؟

بنابه گفته‌ی دکتر مصاحب، چنانکه در بالا بدان اشاره رفت، تاریخ فصول سال برای وصول مالیات، در عصر ساسانیان، بر حسب تاریخ شمسی، منظم شده بود. لکن در دوره‌ی اسلامی، گاهشماری بر پایه‌ی سال قمری، به سبب دشواری‌های ناشی از گردش فصل‌ها، در مواقع مختلف سال، ایجاد نابسامانی می‌نمود.

آنچه که در زمان سلجوقیان، درتنظیم تقویم جلالی از نوباز، با پذیرش رسمی سال شمسی، برای محاسبات اداری وصول مالیات انجام گرفت، این نکته بود که فصل‌های سال، که با نوروز آغاز می‌گشت، همه در جای خود، بصورت پیاپی بهار، تابستان، پاییز، و زمستان، استوار و ثابت گردیدند.

اما آنچه که همچنان، متغیر، بر جای ماند، و بویژه به زیان زارعان، و دامداران بود، این بود که فصل ها ثابت بودند، لکن آب و هوا، متغیر بود!!؟ یعنی، اگر در بهار باران نمی‌بارید، یا در تابستان، بارانی سیل آسا، جاری می‌گشت، و یا در زمستان، خشکسالی، سراسر کشور را فرا می‌گرفت، و در بهار، سردی نابهنگام، شکوفه‌ها، و سر درختی‌ها را می‌زد، تکلیف قحطی‌های ناشی از این نابسامانی آب وهوا را، چه می‌بایستی کرد؟؟!!

از درخت سرما زده، و چشمه سار خشکیده، و مزرعه‌های از شدت سرما سوخته، چه مالیاتی می‌توانستند طلب کنند، و بینوایان قحطی و سرما زده، چگونه می‌توانستند زندگی نمایند، تا چه رسد به اینکه، مالیات را هم بپردازند؟؟!

تنظیم فصل‌ها، و قرار استواری و ثبات آنها را، منجمین، با دقت، تثبیت کردند. لکن، ظاهرا، از آنها نه خواسته شده بود، و نه البته، آنها می‌توانستند، به تنظیم تغییرات آب و هوا، برای ظهور نابهنگام، و رکود بیجای آنها، در فصل‌ها، چاره‌ای بیندیشند.

نکبت و دشواری این مساله را، هنگامی که با زور خودکامگان، برای وصول مالیات‌ها، همراه می شود، از همان زمان ساسانیان، در دوران #انوشیروان به اصطلاح عادل، بخوبی می‌توان ملاحظه نمود. 

تنظیم تقویم شمسی، برای ایجاد ثبات در فصل‌های سال را، ظاهرا در زمان قباد( سلطنت ۴۳=۵۳۱- ۴۸۸م/ زندگی ۶۵=۵۳۱-?۴۶۶) پدر انوشیروان، آغاز کردند. لکن، انوشیروان، آنرا به کمال رسانید.

نوشیروان بخاطر احتمالا، اعلام انقلاب سفید خود در گاهشماری شمسی_ در حدود سال ۵۴۰میلادی_ جشنی بر پای داشت، و از همه‌ی طبقات اشرافی، موبدان، لشکریان، دبیران، و دیگران، در آن جشن، دعوت نمود. اجازه دهید، وصف این ماجرا را از شرح طبری(۸۶ =۳۱۰-۲۲۴ه.ق/۹۲۲-۸۳۸م) از گزارش این جشن شوم، و بد عاقبت، نقل نماییم:

“…و چون کسری انوشیروان، پسر قباد،… بار عام داد، و به دبیر خراج(وزیر دارایی) خویش بفرمود، تا آنچه را درباره‌ی محصول زمین، و شمار نخل و زیتون، و سر، به دست آمده بود، برای آنها بخواند، و  او برخواند.
پس از آن، کسری انوشیروان گفت: می‌خواهیم که بر هر جریب نخل و  زیتون، و بر هر سر، خراجی مقرر داریم، و بگوییم تا به سه قسمت در سال(چهار ماه یکبار) بگیرند. تا در خزانه‌ی ما مالی فراهم آید، که اگر در یکی از مرزها، یا یکی از ولایات خللی افتاد، که محتاج به مقابله یا فیصل(با قدرت نظامی) آن شدیم، مال آماده باشد، و حاجت به خراج گرفتن فوری، و شتابزده نباشد. شما، در این باب، چه اندیشه دارید؟
هیچ‌کس از حاضران مشورتی نداد، و  کلمه‌ای نگفت. و کسری انوشیروان، این پرسش را “سه بار” تکرار کرد.
آنگاه، یکی از آن میان جرات کرده، برخاست و، گفت:
_ای پادشاه، که خدایت عمر دهاد! چگونه بر تاکی که بمیرد، کشتی که بخشکد، و نهری که فرو رود، و چشمه یا قناتی که آب آن ببُرد (خشک شود) “خراج دائم” توان نهاد؟؟!!
خسرو انوشیروان گفت: ای مرد شوم!!! از چه طبقه مردمی؟
گفت: از دبیرانم!
کسری انوشیروان گفت: او را با دواتهایتان بزنید، تا بمیرد.
و دبیران به خصوص، او را بزدند، که در پیش کسری انوشیروان، از رای او ، [آن مرد شوم!!!؟؟ ، و ننگ همکاری با همکار بد پلید ناهماهنگ]، بیزاری کرده باشند!!!”
( #ترجمه_تاریخ_طبری ، ج ۲، ص۷۰۲/ کانال های تلگرام و اینستاگرام فردا شدن امروز،گفتارهای شماره‌ی،۱۲۳،۱۳۱،۱۴۷)

چنانکه اشاره رفت، در برابر این سئوال منطقی، از طرف یک دبیر روشن بین، و عاقبت اندیش، مبنی بر اینکه:

“چگونه بر تاکی که بمیرد، کشتی که بخشکد، و نهری که فرو رود و چشمه یا قناتی که آب آن ببُرد (خشک شود) “خراج دائم” توان نهاد؟؟!!”

 خودکامه، چنین پاسخ می‌دهد که:

“_: ای مرد شوم!!! از چه طبقه مردمی؟
گفت: از دبیرانم!
کسری انوشیروان گفت: او را با دواتهایتان بزنید، تا بمیرد.”

مشکل دبیر روشن اندیش پرسشگر از انوشیروان را، سعدی، در گلستان، بدین صورت بیان کرده است که:

چو دخلت نیست، خرج آهسته تر کن

که می‌گویند ملاحان سرودی

 اگر باران، به کوهستان نبارد؟!

به سالی، دجله گردد خشک رودی

گلستان، باب هفتم= در تاثیر تربیت/ ح ۵

این سرود ملاحان، که اگر باران به کوهستان نبارد، به سالی دجله گردد خشک رودی، اساس فلسفه‌ی زندگی، دست کم در خاورمیانه، بوده‌است که، آب و آبیاری، با اگرهای متغیر هر سال، پیوندی ابدی داشته‌است. و خودکامگانی چون انوشیروان، آنرا، بخاطر رعایت مردمان بی‌بضاعت، بویژه کشاورزان، همواره، نادیده می‌گرفته‌اند.

_نظامی عروضی، و نا دیده گرفتن خشکسالی، در رعایت حال روستاییان

و باز شاهدی دیگر از دشواری‌های پرداخت مالیات و خراج، برای مردمان بی‌بضاعت، و پاسخ بی‌منطق خودکامگانی که، تنها، در طمع پر کردن خزائن خود بوده‌اند را، در چهار مقاله‌ی نظامی عروضی، پی می‌جوییم.

نظامی عروضی(۸۰=۵۶۰-؟۴۸۰ه.ق/ ۱۱۶۵-۱۰۸۷) در چهار مقاله، تصریح می‌کند، که گروهی از کشاورزان یک منطقه‌ی روستایی، که راهزنان به غارت اموالشان پرداخته، و خرابی‌ها به بار آورده ‌بودند، به پایتخت محمود غزنوی، بصورت سوکواران، بر سر و سینه‌ی خود کوبیده، زاری کنان پناه می‌آورند که:

۱)-پادشاه یا صدر اعظم دست نشانده‌اش، از آنان امسال، خراج و مالیات نخواهد. چون چیزی برایشان نمانده، که بتوانند مالیات آنرا بپردازند. بقول منطقیان، کارشان “سالبه به انتفاء موضوع” است. درآمدی نیست، که مالیاتش را بپردازند، یا بگفته‌ی مشهور: “گورش کجا بود، که کفنش باشد؟؟!!”

۲)- پادشاه و صدر اعظمش، کرم فرمایند و این چاکران را، از گرسنگی برهانند، و بدانها انعامی بدهند، تا آنها بتوانند حداقل، به زندگانی خود، ادامه دهند.

۳)- و مسلم است، که سرزمین و روستاهایی که ویران شده، و مورد چپاول و غارت قرار گرفته‌است، قدرت و امکان آنرا ندارد، که در یکی دو سال آینده، بتوانند بر پای خود بایستند. و همه‌ی نداری‌ها، و خرابی‌ها و بی‌نوایی‌ها را، جبران نمایند.

این مسائل، همه از متن گزارش گفته‌ها، و ناگفته‌های نظامی عروضی، برای یک اندیشمند تحلیلگر، بخوبی آشکار می‌گردد.

لکن، بزودی ملاحظه خواهید فرمود، که یک منشی خوش رقص درباری، چگونه با سفسطه‌ی الفاظ، می‌خواهد همه‌ی جریان را، وارونه نشان دهد، بینوایان غارت شده را، همه، حقه بازانی دروغگو، معرفی نموده، بدهکارشان کند، و دستگاه خودکامه را، در مجموع، طلب کار، و حق به جانب جلوه دهد؟؟!!

این متن، بخاطر لفاظی‌هایش، ناچار کمی سنگین، و دور از درک امروزی خواننده‌ی متوسط فارسی زبان است. با این وصف آنرا باید خواند.

الفاظ اصل متن، با واژگانی به کار رفته‌است، که چندان با فارسی امروز، همخوانی ندارد. لکن، خوشبختانه، دو تن از وفاداران به متون سنتی ادب فارسی، این متن را، به زبان امروزی، بازنویسی کرده‌اند: آقای محمد رضا یوسفی، با همکاری بانو رقیه ابراهیمی.

 ما البته، در ابتدا، متن اصلی را، از چهارمقاله، نقل می‌کنیم، و سپس، برای آگاهی بیشتر خوانندگان گرامی، متن بازنویسی شده را، برای وضوح بیشتر، با ویرایشی بسیار اندک، و ظریف، نقل می‌نماییم: 

۱)- نقل  متن مغلق نظامی عروضی:

“لَمغان_ بر وزن زنجان_ شهری است از دیار سند، از اعمالِ غزنین، و… میان ایشان و کفار، کوهی است بلند، و پیوسته خائف باشند، از تاختن و شبیخون کفار.

اما لمغانیان، مردمان بِشکوه باشند، و جَلد و  کَسوب، و با جَلدی، زَعری عظیم، تا به غایتی که باک ندارند، که بر عامل، به یک من کاه، و یک بیضه(تخم مرغ)، رفع کنند. و  به کم از این نیز، روا دارند که به تظلُّم به غزنین آیند، و یک ماه و دو ماه مُقام کنند، و بی حصول مقصود بازنگردند. فی الجمله، در لِجاج دستی دارند، و از ابرام، پشتی.

مگر در عهد … سلطان محمود…یکی شب، کفار ، بر  ایشان شبیخون کردند، و به انواع، خرابی حاصل آمد. ایشان، خود بی خاک، مَراغه کردندی، چون این واقعه بیفتاد، تنی چند از معارف، و مشاهیر برخاستند، و به حضرتِ غزنین آمدند، و جامه‌ها بدریدند و سرها برهنه کردند، و  واو یلاکنان، به بازار غزنین درآمدند، و به بارگاه سلطان شدند،و بنالیدند و بزاریدند، و آن واقعه را، بر صفتی شرح دادند، که سنگ را بر ایشان گریستن آمد، و هنوز این زَعارت، و جَلادت و تزویر ، و تَمویه، از ایشان ظاهر نگشته بود.

خواجه بزرگ، احمدِ حسن میمَندی را بر ایشان رحمت آمد، و خراج آن سال ایشان را ببخشید_ و نه چیزی دیگر بدانها داد_ و از عوارضشان مَصون داشت، و گفت:«بازگردید، و بیش کوشید، و کم خرج کنید، تا سر سال، به جای خویش، بازآیید».

جماعت لَمغانیان، با فرَحی قوی، و بشاشَتی تمام، بازگشتند. و آن سال، مرفّه بنشستند، و آب به کس ندادند.

و چون سال به سر شد، همان جماعت بازآمدند، و قصه‌ی خود، به خواجه رفع کردند. نُکَتِ آن قصه، مقصور بر آن که سال پار خداوند،خواجه بزرگ، ولایت ما را به رحمت و  عاطفت خویش بیاراست، و به حمایت و حِیاطَتِ خود نگاهداشت، و اهل لمغان بدان کرم و عاطفت، به جای خویش رسیدند، و چنان شدند که در آن ثَغر، مُقام توانند کرد.

اما هنوز چون مُزَلزِلی اند، و می ترسیم که اگر مالِ مُواضِعت را، امسال طلب کنند،بعضی مُستأصَل شوند، و اثر آن خلل، هم به خزانه معموره بازگردد.

خواجه احمدِ حسن هم ، لطفی بکرد، و مال دیگر سال ببخشید؛در این دو سال، اهل لمغان توانگر شدند و بر آن بَسَنده نکردند؟؟!!

در سوم سال، طمع کردند که مگر (مالیات را باز هم)ببخشد، همان جماعت، باز به دیوان حاضر آمدند، و قصه عرضه کردند، و همه عالَم را، معلوم شد که، لمغانیان بر باطل اند.

خواجه‌ی بزرگ، قصه بر پشت گردانید، و بنوشت که: الخَراجُ خُراجٌ،اداؤُهُ دوائُهُ.

گفت: خراج،ریشِ هزارچشمه است،گزاردن او داروی اوست، و  از روزگار آن بزرگ، این معنی مَثَلی شد، و در بسیار جای به کار آمد. خاک بر آن بزرگ خوش باد.”

( چهار مقاله ی نظامی عروضی، به تصحیح علامه محمد قزوینی و دکتر معین، انتشارات جامی، ۱۳۷۲، ص۲۹ تا ۳۱)

_اغراق_عبور از حقیقت_ در گزارش رویدادها

اغراق، مبالغه، گزافه!؟ این سه واژه، معمولا، به گونه‌ی همسان، و مترادف بکار می‌روند. گرچه، ممکن است در جاهای مختلفی، در متن‌های گوناگونی، با نوسان‌هایی در معنی، همراه باشند. لکن، در کل، به معنی عبور از حقیقت، بشمار می‌روند.

اغراق، بمعنی عبور از حقیقت، لزوما_ و آن هم همیشه_ ضد حقیقت، نباید بطور مطلق، از کابرد واژ‌ه‌ی اغراق، منظور شود. 

با یکی دو مثال، نشان می‌دهیم که چگونه با اغراق، عبور از حقیقت، و گاه گزارشی غیر حقیقی، می‌توان به اذهان خوانندگان، و شنوندگان القاء نمایند، و احیانا به ساده دلان بی خبر از منطق، خود را به جای حقیقت، بقبولانند.

یکی از موار اغراق گویی، یا مبالغه ورزی، یا گزافه پویی، در“رجز خوانی‌ها” است، که در نزاع‌های ساده، تا پیکارهای حماسی، قهرمانی، در خودستایی از خود، خود را در حد شکست ناپذیری حتی از سرنوشت، مدعی می شوند، و با این رجز خوانی‌ها، می‌خواهند از نظر روانی، حریف خود را، هراسان سازند، و به اصطلاح عامیانه، تو دلش را خالی کنند. مانند این رجز خوانی رستم، در برابر افراسیاب، که ظاهرا، منسوب به فردوسی دانسته‌اند:

چو فردا، بر آید بلند آفتاب؟!

من و، گرز و، میدان و، افراسیاب!!؟

چنانش بکوبم، به گرز گران!!؟

که فولاد کوبند، آهنگران

#شاهنامه، شرح احوال رستم پیش از دیدار با کاووس

(برای اطلاع بیشتر در باره‌‌ی این ابیات رک به مقاله‌ی دکتر ابوالفضل خطیبی)

البته هرگز، درگزارش‌های تاریخی، و حماسی نتیجه‌ی این رجز خوانی رستم_ تهمتن، رستم دستان، یا رستم داستان_ به حقیقت نپیوسته‌است. وهرگز، افراسیاب، به چنگ رستم چنان نیفتاده است، که او را مانند آهن پاره‌ای، به روی سندان آهنگران بیفکند، و بجای دست زدن به پتک آهنگری، با گرز گران خود، فرو کوبد، که چون یک قواره‌ی نازک از آهن پولک آسا، پت و پهن شود، چنانکه، لااقل برای ساختن یک در آهنین، برای انبار، حمام، یا مستراحی بکار آید!!؟؟

مثال دیگر اغراق، آنست که، یک حقیقت غیرعلمی، ولی جا افتاده را، بجای یک واقعیت معتبر، بر گزینند و از آن نیز، عبور کنند. چنانکه باز، دراین ابیات در وصف مغلوبه شدن جنگ، و بهم ریختن دو سپاه متخاصم، یاد شده‌است:

ز سم ستوران، در آن پهن دشت؟؟!

زمین شد شش و، آسمان؟، گشت هشت

شاهنامه، داستان کیقباد

طبق جغرافیا، هیئت و نجوم قدیم، شایع شده بود که، زمین هفت طبقه است، و آسمان نیز، از هفت طبقه تشکیل شده‌است. حالا، شاعر در اغراق خود، برای وصف گرد و خاکی که، مثل ریز گردهای خوزستان، در طوفانهای بهاری و پاییزی سراسر هوا را، فرا گرفته‌است، می‌خواهد بگوید، که بر اثر سمی که، اسبها بر زمین کوفتند، یک طبقه از هفت طبقه‌ی زمین از جا کنده شده، و به طبقات هفتگانه‌ی آسمان، افزوده گردیده‌است. در نتیجه، زمین فقیرتر شده، بخاطر کاهش یک طبقه، فقط شش طبقه از زمین باقی مانده، و آسمان هفت طبقه، به هشت طبقه، غنی‌تر از زمین گشته‌است!!؟؟

خاستگاه این اغراق‌ها، که آشکارا دروغ اند، و حقیقت ندارند، همان “دروغ مصلحت آمیز” است، که سعدی با صحنه پردازی یک صحنه‌ی اعدام، به فرمان یک خودکامه‌ی قدر قدرت بی باک، اشاره به کشتن اسیری بیچاره نموده، و صحنه را چنان بر می‌گرداند، که فحش دادن آن قربانی را، بهنگام یاس از زندگی و استقبال اضطراری از مرگ، به سرایش آیاتی از قران، در وصف نیکوکاران، که خشم خود را فرو می‌خورند، و بر قربانیان معصوم، که محکوم به اعدام اند، عفو می‌نمایند، تعبیر می‌کند، و سر انجام به این نتیجه می‌رسد که :

“دروغی مصلحت آمیز، به از راستی، فتنه انگیز [است.]”

(گلستان، باب اول=در سیرت پادشاهان/ ح ۱)

حال با یادآوری به سخن داریوش در سنگنوشته اش که خداوندا کشور مرا از قحطی و از دروغ مصونیت عطا فرما، دقت فرمایید که ما بارها در گفتارهای خود، بدین نکته اشاره کرده‌ایم، که زمان داریوش در تاریخ ایران به اوایل تشکیل ملت ایران منتهی می‌شود. و باز با تاکید تصریح شده است، که این زمان سرآغاز تاریخ مدنی ایران است، و مردمان در این زمان باید هنوز، بعنوان یک ملت، دوران طفولیت مدنی خود را، سپری نمایند.

طفولیت، معمولا عصر معصومیت در زندگی انسان است، کودکان معصوم، هنوز دروغ و تزویر و ریا را نمی‌شناسند، و بویژه از کاربرد آن عاجزند. دروغ چیزی نیست، جز حاصل برخورد یک مظلوم بی دست و پا، در برابر یک خودکامه‌ی بیرحم و قلدر و بی انضباط، در فرمان های ظالمانه اش. یعنی، حالتی که از آن، شاعر بدینسان واکنش مظلوم را فرمول بندی کرده است که :

درکف گرگ نر خونخواره ای 

غیر تسلیم و رضا کو چاره ای؟؟!!

#لا_ادری

 تنها حربه‌ی دفاعی، و وسیله‌ی پدافندی، در دست محکومان و مجبوران، چیزی جز، “سکوت مطلق” و یا “دروغ مصلحت آمیز” نیست.

شاعران و نویسندگان، مستوفیان، و وزیران، و دبیران نیز در مدیحه سرایی‌ها، و تملق‌هایشان برای جلب لطف خودکامگان و دفع شر آنان، راهی جز خوش رقصی در مدیحه سرایی، و دفاع ها از عظمت و درستی کار پادشاهان، و دیگر زورمندان، چاره ای دیگر، جز دروغ های مصلحت آمیز نمی‌شناسند.

باز هم از سعدی، که در سیرت پادشاهان به مطالعات ژرف، و واکاوی های عمیق پرداخته است، کمک می گیریم که می گوید:

خلاف رای سلطان رای جستن؟!

به خون خویش باشد دست شستن

اگر خود روز را گوید شبست این 

بباید گفت: هان ، این هم ماه و پروین!

گلستان، باب اول، حکایت ۳۱

(همچنین رک به: یادداشت های علم، تاکید اسداله علم بر این شعر دربرابر شاه، ج ۳ ص ۱۹، و  کانال تلگرام فردا شدن امروز، گفتار شماره‌ی ۱۳۱)

_باز گشت به گزارش مغرضانه‌ی نظامی عروضی،

درباره‌ی روستاییان لمغان!؟

در رویارویی با نظامی عروضی، بویژه در گزارش مردمان غارت زده‌ی لمغان، از هجوم به اصطلاح کافران، یا مردمان و قبیله‌های غیر مسلمان غارتگر، که به درگاه محمودغزنوی برای شکایت و مددجویی روی می‌آورند ، نظامی عروضی همچنان چون یک گماشته‌ی درباری زمان محمود غزنوی، سعی می کند که باشیوه‌ی “گزارش اغراق آمیز”، به زیان آنها و به سود دربار غزنوی، و صدر اعظم آن، قلم فرسایی کند!!؟

وضع شگفت این خادم سلطنت استبدادی در آنست که، محمود غزنوی در سال ۴۲۱ه.ق چشم از جهان فرو بسته است، و نظامی عروضی، تازه در سال ۴۹۶ه.ق به دنیا آمده است. فاصله‌‌ی تولد او، با مرگ محمود غزنوی ۷۵ سال بوده است، که به احتمال قوی محمود غزنوی، حتی استخوان هایش هم، به خاکستر بدل گشته بوده است.

و افزون بر آن به تصریح خود نظامی، که چهارمقاله را در ۴۵ سالگی خود، یعنی سال ۵۴۱ه.ق نگاشته است. در نتیجه نوشته‌ی او _چهارمقاله_ و بویژه گزارش اغراق آمیز او درباره‌ی مردم لمغان به سود محمود غزنوی یکصد و بیست سال پس از مرگ محمود غزنوی نوشته شده است!!؟

و باز افزون بر اینهمه، نظامی کتاب خود را نه به غزنوی ها، بلکه به یکی از شاهزادگان غوری (۶۱۲-۴۰۱ه.ق/) تقدیم داشته است.

اکنون پرسش اینجاست که، اینهمه ملاحظه کاری در حفظ حقانیت، و مشروعیت سلطنت محمود غزنوی، از چه بر می خیزد؟؟!

اگر شوخی نباشد، که شوخی نیست، نظر نظامی عروضی در حفظ اعتقاد به نظام شاهنشاهی، چقدر نزدیک به نظر پهلوی دوم و قرار دادن اصل اعتقاد به نظام شاهنشاهی، بعنوان یکی از دو ستون فقرات ملت ایران هنگام اعلام #حزب_رستاخیز ایران است!!

در این نظام، نظام استبدادی سلطنتی همانند #نظام_آپارتاید در افریقای جنوبی، همیشه، حق به جانب هیئت حاکمه است، و رعایا و شاکیان، همیشه فرو دست، و همیشه محکوم اند!!؟

_دو شیوه‌ی افراطی و تفریطی، از اغراق

نظامی عروضی، برای داوری با اغراق خاص خود، میان محمودغزنوی و سلطنت او، با شاکیان غارت شده‌ی لمغان، دو شیوه از اغراق را به کار می گیرد:

یک)- اغراق افراطی، به سود هیئت حاکمه

دو)- اغراق تفریطی، به زیان، و محکومیت رعایای غارت شده‌ی شاکی

بسیاری از مواقع دگرگون نویسان اغراقی، در عین کوشش برای مقصر جلوه دادن محکومین دربارهای سلطنتی _خواسته یا نا خواسته آگاه یا ناآگاه_ در عین خیانت، با شگفتی تمام جای جای حفظ امانت کرده اند. بگونه ای که درواکاوی داده‌های گذشته، دریافت های تازه ای از حقایق آشکار می شود.

اجازه دهید، یکباردیگر متنی را که نظامی عروضی در کتاب چهار مقاله، به گزارش شکایت لمغانیان غارتزده اختصاص داده است، ملاحظه نماییم. دقت شود که نظامی عروضی، درباره ی شاکیان اهل لمغان، و موقعیت جغرافیایی لمغان، حقیقت آنان را بدینگونه اعتراف کرده است که:

۱)-“لَمَغان شهری است از دیار سند از اعمالِ غزنین، و… میان ایشان و کفار، کوهی است بلند، و پیوسته خائف باشند از تاختن و شبیخون کفار”

یعنی :“لمغان، یکی از شهرهای سِند از توابع غزنین است، و بین این شهر و سرزمین کافران، کوه بلندی قرار دارد. مردم آنجا، همیشه از حمله های شبانه‌ی کافران، پیوسته خائف و هراسان اند!!؟

هر بیشه گمان مبر که خالی است، 

شاید که پلنگ خفته باشد؟؟!!

(گلستان، باب اول= در سیرت پادشاهان/ ح۳)

“مگر در عهد سلطان محمود، یکی شب کفار بر ایشان شبیخون کردند، و به انواع، خرابی حاصل آمد.”

“باک ندارند که بر عامل به یک من کاه، و یک بیضه(تخم مرغ) رفع کنند. و به کم از این نیز روا دارند که به تظلُّم به غزنین آیند، و یک ماه و دو ماه مُقام کنند و بی حصول مقصود بازنگردند.”

“یکی از ملوک خراسان، محمود سبکتکین را، به خواب چنان دید که، جمله وجود او ریخته بود و خاک شده. مگر چشمان او، که همچنان در چشم خانه همی‌گردید و، نظر می‌کرد. سایر حکما، از تأویل این فرو ماندند؛ مگر درویشی که، به جای آورد و، گفت:_

” هنوز نگران است که، ملکش با دگرانست.”

( #گلستان،باب اول/ ح۲_ کانال‌های اینستاگرام و تلگرام “فردا شدن امروز”، گفتارهای ۱۲۴ و ۱۴۳)

_دوستان توده‌های رنجدیده، و هواداران شاهان ستمباره!

تو کز محنت دیگران بیغمی؟! 

نشاید که نامت نهند آدمی!

_خواجه نظام الملک، و سیاست نامه‌ی ماکیاولی او!!؟

_احتمال یک انگیزه،

در دشمنی نویسندگان خودفروش درباری، با فرو دستان بینوا؟؟!

۲)_ ***در متن بالا هنگام ذکر این مصرع” به کنه ذاتش نبرده کس پی” که با سه ستاره در متن نیز، نموده شده است، لازم به یادآوری است، که این مصرع از یک دو بیتی از شاعر فقید، #مشتاق_اصفهانی (۷۰=۱۱۷۱-۱۱۰۱ه.ق/۱۷۵۸-۱۶۹۰م) است. این دوبیتی را چنین سروده است:

به عقل نازی، حکیم، تا کی؟ 
به فکرت، این ره، نمی‌شود طی
به کنه ذاتش، خرد برد پی 
اگر رسد خس، به قعر دریا 

قرائت دیگری از مصرع، همان است که ما، در متن بدان استناد کرده ایم. انواع این شعرها، که اصرار دارد بگوید که هیچ کس، نمی تواند خدا را آنچنان که هست بشناسد، به مکتبی کلامی_متافیزیکی _ تعلق دارد که  بعنوان “لاهوت سلبی” و به زبان لاتین “تئولوگیا نگاتسیونیست” نامیده می شود، (برای اطلاع بیشتر در باره ی لاهوت سلبی، رجوع کنید به :کانال‌های اینستاگرام و تلگرام فردا شدن امروز، گفتار شماره‌ی ۱۲۱، لاهوت سلبی) 

با تقدیم ارادت و تجدید سپاس- خط چهارم شما

تاریخ انتشار: چهارشنبه ۳ اردیبهشت ۱۳۹۹/ ۲۲ آوریل ۲۰۲۰

#توماس_آکویناس و

#تئولوگیا_نگاتسیونیست، #لاهوت_سلبی